Tọa lạc tại thôn Xuân Sơn, xã Vĩnh Trung, thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa.
Lúc đầu, khi mới lập làng Xuân Sơn chưa đến 20 hộ dân cư; làng do các ông Huỳnh Văn Thọ, Huỳnh Văn Xây gốc Quảng Nam và ông Nguyễn Tán gốc Bình Định lập nên (hiện nay trở thành Tiền hiền của làng). Đến khoảng thế kỷ XVIII, nhân dân nơi đây tạo dựng ngôi đình Xuân Sơn gần cầu Đình cách đường xe lửa khoảng 20m (tục danh gọi là đất cây Ké).
Năm 1947, Xuân Sơn là địa điểm hoạt động cách mạng, nên giặc Pháp đập phá đình, gỡ vật liệu xây lô cốt giữ cầu xe lửa và bắt toàn dân di tản khỏi thôn qua bên kia sông Quán Trường; đến năm 1956, dân làng hồi cư và thành lập lại làng cho tới ngày nay.
Năm 1960, nhân dân đóng góp công sức, tiền của xây dựng lại ngôi đình khang trang bằng gạch vôi vữa tại ngã ba, trung tâm của thôn; năm 2016 – 2017 đình được xây dựng lại về phía đầu làng, vì vị trí cũ nằm trong ranh giới đường Cao Bá Quát – Cầu Lùng (Nha Trang đi Diên Khánh).
Đình thờ Thành Hoàng, Thiên Y A Na, Tiền hiền, Hậu hiền, liệt sĩ.
Hiện nay, đình còn lưu giữ 05 sắc phong do các vua triều Nguyễn ban tặng:
- Sắc Tự Đức năm thứ 5 (1852) phong cho Bản Cảnh Thành Hoàng;
- Sắc Tự Đức năm thứ 33 (1880) phong cho Bản Cảnh Thành Hoàng;
- Sắc Đồng Khánh năm thứ 2 (1887) phong cho Bản Cảnh Thành Hoàng;
- Sắc Duy Tân năm thứ 3 (1909) phong cho Bản Cảnh Thành Hoàng;
- Sắc Khải Định năm thứ 9 (1924) phong cho Bản Cảnh Thành Hoàng.
Trước kia đình tổ chức “Xuân kỳ Thu tế”, nhưng hiện nay lễ hội đình Xuân Sơn định kỳ hàng năm tổ chức vào ngày 10 và 11/3 âm lịch.
Trước năm 1945, đình Xuân Sơn là nơi tụ họp của phong trào Việt Minh, trong đó có ông Huỳnh Ngọt làm Xã Đội trưởng, sau đó ông bị Pháp bắt đi tù ở Côn Đảo 5 năm và bị đày đi biệt xứ 10 năm ở Ninh Thuận. Đầu năm 1946, phòng tuyến số 1 Nha Trang bị vỡ, một bộ phận bộ đội Việt Minh kéo về đình Xuân Sơn để củng cố lực lượng cho Mặt trận Cây Da - Quán Giếng.
Đình quay hướng Bắc, có tổng diện tích 1.634,2m2; gồm các hạng mục công trình như nghi môn, võ ca, tiền tế, chính điện, miếu Thiên Y, miếu Tiền hiền, nhà đông.
Ghi nhận những giá trị lịch sử - văn hóa của di tích, năm 2007 UBND tỉnh Khánh Hòa ban hành Quyết định số 2017/QĐ-UBND xếp hạng đình Xuân Sơn là Di tích cấp tỉnh.
Hoàng Quý
Quét mã QR để xem vị trí di tích tại đây:
