Đình Phú Cốc tọa lạc tại giữa thôn Trung, xã Diên Lâm, huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hòa.
Theo truyền khẩu của các vị hào lão trong làng, di tích đã qua hơn hai thế kỷ tồn tại với khí hậu khắc nghiệt lắm nắng, nhiều mưa của địa hình Nam Trung bộ, đồng thời xã Diên Lâm là xã thuộc địa bàn huyện Diên Khánh; do địa hình giáp với huyện miền núi Khánh Vĩnh, có nhiều núi đồi, rừng cây rậm rạp thuận tiện cho việc hoạt động cách mạng nên trong thời kỳ chiến tranh chịu sự tàn phá ác liệt nhất của kẻ thù. Sau khi giải phóng đất nước, đình làng bị hư hỏng nghiêm trọng, các cột, kèo, vì, xà… đã không còn khả năng để phục hồi lại được. Vì lẽ đó, được sự đồng ý của chính quyền địa phương, nhân dân trong làng đã chung tay, góp sức xây mới lại ngôi đình bên cạnh nền đình cũ đã đổ nát. Lần xây dựng mới này được tiến hành vào năm 2002.
Đình Phú Cốc là một công trình kiến trúc nghệ thuật được dựng lên để thờ Thành Hoàng làng, Bạch Mã, Tứ vị Nam Hải; Tiền hiền, Hậu hiền.
Đình hiện lưu giữ được 10 sắc phong do các vua triều Nguyễn ban tặng trong đó 05 sắc phong cho Thần Bạch Mã, 04 sắc cho Tứ vị Nam Hải, 01 sắc cho Bản cảnh Thành Hoàng.
- Sắc Tự Đức năm thứ 5 (1852) phong cho Bản cảnh Thành Hoàng;
- Sắc Tự Đức 5 (1852) phong cho Đại càn Quốc gia Nam Hải Tứ vị Thánh nương;
- Sắc Tự Đức năm thứ 5 (1852) phong cho Bạch Mã
- Sắc Tự Đức năm thứ 33 (1880) phong cho Bản cảnh Thành Hoàng
- Sắc Tự Đức năm thứ 33 (1880) phong cho Đại càn Quốc gia Nam Hải Tứ vị Thánh nương
- Sắc Tự Đức năm thứ 33 (1880) phong cho Bạch Mã;
- Sắc Đồng Khánh năm thứ 2(1886) phong cho cho Đại càn Quốc gia Nam Hải Tứ vị Thánh nương:
- Sắc Duy Tân năm thứ 3 (1909) phong cho cho Đại càn Quốc gia Nam Hải Tứ vị Thánh nương;
- Sắc Duy Tân năm thứ 3 (1909) phong cho Bản cảnh Thành Hoàng;
- Sắc Khải Định năm thứ 9 (1924) phối thờ Bản cảnh Thành Hoàng và Bạch Mã.
Di tích nằm trên một khoảng đất tương đối bằng phẳng, rộng rãi, trên trục đường quốc lộ 39B, có diện tích là 7.065m2.
Chính điện có cổ lầu 2 tầng 8 mái, trên 4 mái của cổ lầu đắp nổi hình rồng, đỉnh đắp nổi hình mặt trời, các mặt của cổ lầu được trang trí hình ảnh nghĩa quân Tây Sơn giao tranh với quân Nguyễn Ánh. Chính điện có hai cột lớn hình tròn bằng vôi, xi măng đắp hình rồng cuốn xung quanh.
Chính giữa là ban thờ Thần, Trên đặt 01 khám thờ bằng gỗ trang trí hình “Lưỡng long chầu nguyệt”. Hai bên là ban thờ Tả ban và Hữu ban, trên đắp cặp câu đối ca ngợi công đức Thánh Thần:
Ơn Thánh nguy nga cao đất Bắc
Oai Thần hiển hách chiếu trời Nam.
Trước năm 1945, đình Phú Cốc là nơi luyện tập quân sự của xã để chuẩn bị chiến đấu, đây cũng là nơi thường xuyên cán bộ hội họp, bàn bạc xây dựng lực lượng giành chính quyền.
Trong giai đoạn chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, đình là nơi diễn ra nhiều sự kiện lịch sử của địa phương. Năm 1960, tại đình Phú Cốc diễn ra trận phục kích của quân ta khiến cho quân ngụy bị thương và chết nhiều, quân ta hy sinh 01 thiếu úy tên là Phan Lạng - người địa phương.
Từ 1954 – 1975, đình là địa điểm hội họp và dừng chân, nghỉ tạm của cán bộ, bộ đội, dân quân trước khi về căn cứ Đồng Găng, vì đình có địa thế thuận lợi để trú quân.
Hàng năm, đình Phú Cốc được tổ chức cúng vào mùa Xuân, ngày mồng 10/3 âm lịch.
Ghi nhận những giá trị tiêu biểu về lịch sử - văn hóa của di tích, năm 2007 đình Phú Cốc được UBND tỉnh Khánh Hòa ban hành Quyết định số 2018 QĐ/ UBND xếp hạng là Di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh.
Nguyễn Thị Thúy Hằng
Quét mã QR để xem vị trí di tích tại đây:
