Miếu Thanh Tự Đông thuộc xã Diên An, huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hòa.

Miếu Thanh Tự Đông do Tri phủ huyện Tân Định tên là Lê Kim Cảnh cùng các nhân hào thân sĩ đồng tâm xây dựng, ông cúng 6 sào đất và tiền quan.

Ban đầu nơi đây thờ đức Khổng Tử, sau khi Văn Chỉ huyện Phước Điền được chuyển về Gò Sòng (Phước Tuy) vào năm 1895 thì các nhân hào, thân sĩ đã dựng miếu trên nền Văn chỉ cũ để thờ Ngũ Hành (sắc phong năm Khải Định thứ 2 (1917) phong tặng Ngũ Hành thần nữ).

Năm 1924, cùng với việc thờ phụng Ngũ Hành thì triều đình Nguyễn ban 01 sắc phong cho phép dân làng thờ cúng Thiên Y A Na Thánh Phi với mỹ tự là Dực Bảo Trung Hưng Thượng đẳng thần; từ đó vị thần chủ đạo trong miếu là Thiên Y A Na Thánh Phi, phía ngoài nghi môn đắp chữ  “Thánh Phi miếu”.

Tên gọi của miếu lấy theo tên gọi làng, sau này làng đổi tên, di tích cũng được thay đổi tên gọi; từ miếu Thanh Tự chuyển sang miếu Thanh Tự Đông; tên gọi đó tồn tại đến ngày nay.

Căn cứ vào các tài liệu còn lưu giữ tại Miếu thì di tích đã trải qua 6 lần trùng tu, sửa chữa:
1.Năm Thành Thái thứ 13 (1901);
2.Năm Thành thái thứ 17 (1905);
3.Năm Duy Tân thứ 3 (1909);
4.Năm Khải Định thứ 6 (1921);
5.Năm Bảo Đại thứ 5 (1930);
6.Năm 2009 trùng tu, sửa chữa có hiện trạng như hiện nay.

Miếu có kết cấu kiến trúc tương đối đơn giản như một số công trình tín ngưỡng trong tỉnh Khánh Hòa. Tiền tế được ngăn cách với chánh điện thông qua hệ thống cửa gỗ kiểu “Ván bưng”. Trong chính điện đặt 01 ban thờ, chính giữa treo bức hoành phi “Thanh Tự Miếu”  mùa Xuân năm Giáp Dần (đời vua Duy Tân).

Mặt bằng tổng thể miếu Thanh Tự Đông

Chính giữa chính điện là khám thờ Hội đồng, sau là khám thờ Thần, hai bên là Tả ban và Hữu ban. Khám thờ Thần đựng 03 sắc phong mà các triều vua Nguyễn ban tặng cho Miếu được phép thờ phụng Ngũ hành thần nữ và Thiên Y Thánh Mẫu, gồm:
- Sắc Khải Định năm thứ 2 (1917) phong cho Ngũ Hành thần nữ;
- Sắc Khải Định năm thứ 9 (1924) phong cho Thiên Y A Na;
- Sắc Khải Định năm thứ 9 (1924) phong cho Ngũ Hành thần nữ;

Điểm nổi bật nhất của miếu chính là các khám thờ bằng gỗ, cả ba khám thờ đều được làm bằng gỗ tốt, sơn son thếp vàng , trên các khám thờ đều khắc chìm cặp câu đối bằng chữ Hán, chạm trổ các hình hoa văn sóng nước, các đường hồi văn, “Lưỡng long chầu nguyệt”… tinh xảo, chứa đựng giá trị nghệ thuật cao.

Bên trong miếu thờ treo nhiều cặp liễn đối do các thân hào, nhân sĩ và quan lại thời bấy giờ phụng cúng như: Nguyên tự thừa Trương Bình Nguyên, Điển tư Nguyễn Trinh; Chánh đội trưởng Nguyễn Tảo.

Nhà đông là công trình kiến trúc nằm trong tổng thể miếu, có các bức hoành gỗ khắc tên tuổi những người đóng góp tu bổ, tôn tạo ngôi miếu qua các giai đoạn lịch sử. Đây được coi như hiện vật quí của di tích lịch sử ở địa phương.

Hàng năm, di tích tổ chức cúng Xuân ngày 24 và 25/2 âm lịch, cúng Thu vào ngày 24 và 25/8 âm lịch.

Năm 2010, Miếu Thanh Tự Đông được UBND tỉnh Khánh Hòa ban hành Quyết định số 3423/QĐ - UBND xếp hạng Di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh.

                                                       Nguyễn Thị Thúy Hằng

Quét mã QR để xem vị trí di tích tại đây: