Đình Phụng Cang tọa lạc tại thôn Phụng Cang, xã Ninh Hưng, thị xã Ninh Hòa, tỉnh Khánh Hòa. Đình còn được biết đến qua tên gọi là đình Mỹ Cang[1].
Trong ký ức của hào lão địa phương, đình Phụng Cang có từ rất lâu đời ở khu vực có tục danh là Đồng Cây Chàm, nằm giữa hai làng Phước Mỹ và Phụng Cang (cách vị trí ngày nay khoảng 250m về hướng Tây Nam), sau đó đình được dời về vị trí hiện nay. Dựa vào sắc phong Thành Thái năm thứ 2 (1890), ta xác định được niên đại tương đối của đình Phụng Cang là vào thế kỷ XIX.
Trải qua thời gian dài tồn tại, đình Phụng Cang đã qua nhiều lần tu bổ: 1924, 1956, 1994, 2001, 2014, 2017.
Hiện tại, đình Phụng Cang còn bảo lưu được 03 đạo sắc phong của các vua triều Nguyễn ban tặng Thiên Y A Na, cụ thể:
- Sắc phong ngày 20 tháng 02 triều vua Thành Thái năm thứ 02 (1890);
- Sắc phong ngày 11 tháng 8 triều vua Duy Tân năm thứ 03 (1909);
- Sắc phong ngày 25 tháng 7 triều vua Khải Định năm thứ 09 (1924)
Đình Phụng Cang được dựng lên để thờ Thành Hoàng làng, Thiên Y A Na, Tiền hiền, Ngũ hành, Thần Nông, Hậu Thổ, Sơn lâm, chiến sĩ trận vong và những người có công với dân với nước.
Đình Phụng Cang tọa lạc trong khuôn viên có diện tích là 2.372 m2, mặt tiền quay về hướng Nam. Từ ngoài vào trong, đình có bố cục mặt bằng tổng thể gồm: Án phong, miếu Thiên Y, miếu Hậu Thổ, miếu Sơn lâm, miếu Thần Nông, chính điện.
Điểm nhấn trong kiến trúc đình Phụng Cang là hệ thống các điển tích được trang trí trên tường và hệ mái với các đề tài quen thuộc như: “Long mã phụ đồ”, “Hoa điểu”, “Song phụng triều dương”, “Bát tiên”, “Lưỡng long chầu nhật”... Các điển tích nhằm hướng đến ước vọng về mùa màng bội thu, an lạc, thái bình và phát triển, con người có sức khỏe, may mắn trong cuộc sống.
Hàng năm, nhân dân làng Phụng Cang tổ chức lễ hội đình làng vào ngày 18/3 âm lịch. Trong các nghi thức diễn ra trong lễ hội thì nghi thức rước sắc phong từ chùa Phụng Sơn (xã Ninh Hưng) về đình là một điểm nhấn. Lễ hội đình làng Phụng Cang nói riêng cũng như lễ hội đình làng nói chung ngoài ý nghĩa là ngày hội để dân làng vui chơi sau những ngày lao động vất vả còn góp phần làm cho tình làng nghĩa xóm ngày càng thêm bền chặt và sống “tối lửa tắt đèn” có nhau hơn thông qua việc chung tay lo cho vị thần chung của làng.
Về sự kiện lịch sử, trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, đình Phụng Cang cũng là địa điểm đồng chí Vũ Trung Ân tập hợp thanh niên trong làng học tập tư tưởng chính trị và huấn luyện võ thuật sẵn sàng chiến đấu. Năm 1947, thực dân Pháp phá sập đình lấy gỗ làm đồn Tân Hưng. Đến năm 1956, nhân dân xây dựng lại đình trên nền đất cũ và các miếu nhỏ (Hậu Thổ, Thần Nông, Sơn Thần, Thiên Y A Na) xung quanh. Ngoài ra, trước sân đình có một cây me cổ thụ bị thực dân Pháp bắn phá.
Ngày 13/4/2010, UBND tỉnh Khánh Hòa ban hành Quyết định số 969/QĐ-UBND xếp hạng di tích đình Phụng Cang là Di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh.
Trần Thị Thanh Loan
[1] Trước năm 1810, làng Phụng Cang có tên là Mỹ Cang. Tên gọi của đình làng được đặt theo danh xưng của làng và khi tên làng thay đổi thì đình cũng thay đổi theo.