Miếu Hội Đồng tọa lạc tại tổ dân phố Phước Đa 2, phường Ninh Đa, thị xã Ninh Hòa, tỉnh Khánh Hòa. Tên gọi của di tích xuất phát từ việc trước kia làng có 7 ngôi miếu nhỏ sau đó tập hợp lại thành một ngôi miếu thờ chung cho cả làng, gọi là “hội đồng”.
Căn cứ vào sắc phong sớm nhất mà di tích còn lưu giữ vào triều vua Duy Tân năm thứ 3 (1909), ta có thể xác định niên đại khởi dựng của di tích là cuối thế kỷ XIX. Hiện nay, miếu Hội Đồng còn lưu giữ được 01 sắc phong của vua Khải Định năm thứ 9 (1924), phong cho Thiên Y A Na. Ba sắc phong còn lại đã bị rách gần hết, trong đó, 01 sắc phong niên hiệu Duy Tân năm thứ 3 (1909).
Từ khi xây dựng đến nay, miếu Hội Đồng đã trải qua các lần tu bổ, tôn tạo vào các năm 1988, 2002 và 2007.
Miếu Hội Đồng thờ Thiên Y A Na, Công chúa Quý, Hoàng tử Trí, Thành Hoàng, Công chúa Hồng Nương, Tiền Hiền (Nguyễn Xuân Tịnh), Thổ Địa, Ngũ hành.
Miếu Hội Đồng nằm ở cuối tổ dân phố Phước Đa 2, trong khuôn viên có diện tích 3.768m2, mặt tiền của miếu theo hướng Nam. Từ ngoài vào trong, miếu có bố cục mặt bằng tổng thể gồm: Nghi môn, án phong, miếu Thú Trung Vương, chính điện, nhà Tiền hiền.
Chính điện Miếu Hội Đồng
Kiến trúc nghệ thuật tiêu biểu, tạo điểm nhấn cho công trình nằm ở kết cấu bộ khung gỗ và điêu khắc, trang trí trên chính điện. Trang trí trên tường là những bức tranh với các đề tài phong cảnh làng quê, gà, cá, tùng lộc, hổ, phượng, long mã …
Hằng năm, Miếu Hội Đồng tổ chức cúng theo lệ “Xuân Thu nhị kỳ”. Lễ hội diễn ra vào ngày mùng 8/3 âm lịch. Đây là lễ vía Thánh Mẫu Thiên Y A Na. Lễ Thu tế tổ chức vào tháng 8 âm lịch. Trong lễ hội, có hát bội và múa lân nhưng không thường xuyên mà tùy thuộc vào nhu cầu của nhân dân trong làng.
Ngày 18/11/2008, UBND tỉnh Khánh Hòa ban hành Quyết định số 2854/QĐ-UBND xếp hạng miếu Hội Đồng là Di tích kiến lịch sử - văn hóa cấp tỉnh.
Trần Thị Thanh Loan