Đình Hiệp Thạnh tọa lạc tại thôn Hiệp Thạnh, xã Ninh Bình, thị xã Ninh Hòa, tỉnh Khánh Hòa.
Trước năm 1810, làng Hiệp Thạnh có tên gọi là Hương Thạnh xã (thuộc tổng Trung, huyện Tân Định, phủ Bình Hòa), gồm có hai xứ là xứ Gò Đình và xứ Cây Me. Năm 1890, Hương Thạnh xã đổi thành Hiệp Thạnh xã, Tân Định huyện, Khánh Hòa tỉnh.
Dựa vào sắc phong sớm nhất được lưu giữ tại đình Hiệp Thạnh, có thể đoán định di tích được khởi dựng vào thế kỷ XIX. Hiện tại, đình Hiệp Thạnh còn lưu giữ 4 sắc phong của các vua triều Nguyễn ban:
- Sắc Thành Thái năm thứ 02 (1890) ban cho Bản Cảnh Thành Hoàng;
- Sắc Thành Thái năm thứ 02 (1890) ban cho Đại càn quốc gia Nam Hải tứ vị thánh nương;
- Sắc Duy Tân năm thứ 03 (1909) ban cho Bản Cảnh Thành Hoàng;
- Sắc Duy Tân năm thứ 03 (1909) ban cho Đại càn quốc gia Nam Hải tứ vị thánh nương.
Đình Hiệp Thạnh thờ Bản Cảnh Thành Hoàng, Đại càn quốc gia Nam Hải tứ vị thánh nương, Hoàng Thiên Hậu Thổ, Tiền hiền, Thổ Công, Sơn lâm, Mục Đồng Mục Tượng, Công chúa, Phò mã, Công tử.
Từ khi khởi dựng tới nay, đình Hiệp Thạnh đã trải qua những lần tôn tạo, tu bổ: 1909, 1957, 1959, 1996, 1999, 2001, 2002, 2009.
Đình Hiệp Thạnh tọa lạc trong khu đất có tổng diện tích 2.030m2, mặt tiền quay về hướng Nam. Trong khuôn viên đình, có nhiều cây cổ thụ lâu năm phủ tán che mát một góc của ngôi đình. Từ ngoài vào trong, đình có bố cục mặt bằng tổng thể bao gồm các thành phần kiến trúc: Nghi môn, cột cờ, án phong, miếu Sơn lâm, miếu Mục đồng, Mục tượng,chính điện, nhà đông, nhà tây, nhà trù (nhà bếp), miếu Hậu Thổ. Điểm nhấn trong kiến trúc đình Hiệp Thạnh, đó là kết cấu khung gỗ ở chính điện có 30 cây cột với 5 hàng chân cột được kết cấu 2 bộ vì tạo thành 1 gian 2 chái với đầy đủ các loại cột [04 cột cái (chu vi 92cm), 12 cột quân và 14 cột hiên]. Vì nóc kết cấu theo kiểu vì kèo.
Hàng năm, nhân dân làng Hiệp Thạnh tổ chức lễ hội đình làng vào tháng Giêng và tháng Tư. Thời gian lễ hội thường diễn ra trong 2 ngày, năm nào tổ chức hát bội thì diễn ra 3-4 ngày.
Trong hai thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, đình Hiệp Thạnh là nơi luyện tập của Tiểu đội tự vệ thôn Hiệp Thạnh; là địa điểm hoạt động bí mật của Đội công tác vũ trang vùng Nam Ninh Hòa và cũng là bàn đạp để cách mạng tiến sâu vào trung tâm huyện (phường Ninh Hiệp ngày nay). Năm 1969, đồng chí Phạm Lý Trung (huyện ủy viên, đội trưởng Đội công tác xã Ninh Bình) và đồng chí Trung (cán bộ Đội công tác xã Ninh Bình) đã chiến đấu quả cảm với 01 Trung đội nghĩa quân ngụy và anh dũng hy sinh ngay tại bụi tre sát đình.
Ngày 14/10/2010, UBND tỉnh Khánh Hòa ban hành Quyết định số 2629/QĐ-UBND xếp hạng di tích đình Hiệp Thạnh là Di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh.
Trần Thị Thanh Loan
Quét mã QR để xem vị trí di tích tại đây: