Đình Phú Đa tọa lạc tại thôn Phú Đa, xã Ninh Hưng, thị xã Ninh Hòa, tỉnh Khánh Hòa.
Theo hồi ức của hào lão địa phương, đình Phú Đa được xây dựng trong khoảng thời gian 1880-1883. Tư liệu khả tín nhất để xác quyết niên đại của đình Phú Đa là sắc phong, căn cứ vào sắc phong Thành Thái năm thứ 2 (1890) phong cho Thái Giám Bạch Mã hiện còn lưu giữ tại di tích ta có thể đoán định di tích được xây dựng khoảng nửa cuối thế kỷ XIX. Trải qua quá trình tồn tại, đình Phú Đa đã qua nhiều lần tu bổ vào các năm: 1905, 1947, 1961, 1993, 2012.
Đình Phú Đa được dựng lên để thờ Bản cảnh Thành Hoàng, Tiền hiền, Hậu hiền, Hậu Thổ, Tiên sư, Thổ Công, liệt sỹ, Âm hồn…
Hiện nay, đình Phú Đa còn lưu giữ 03 sắc phong của các vua triều Nguyễn ban tặng cho Thái Giám Bạch Mã, gồm:
- Ngày 20 tháng 02 triều vua Thành Thái năm thứ 02 (1890);
- Ngày 11 tháng 8 triều vua Duy Tân năm thứ 03 (1909);
- Ngày 25 tháng 7 triều vua Khải Định năm thứ 09 (1924)
Đình Phú Đa tọa lạc trong khuôn viên có diện tích là 1.225 m2, mặt tiền quay về hướng Nam. Từ ngoài vào trong, đình có bố cục mặt bằng tổng thể như sau: Án phong, chính điện, miếu Tiền hiền, nhà tây, nhà đông, miếu Hậu Thổ, nhà bếp và giếng nước.
Đình có kết cấu theo kiểu tam sơn với chính điện ở giữa được làm cao hơn, hai bên là miếu Tiền hiền và nhà tây (thờ cô hồn, âm linh, chiến sĩ) thấp hơn. Hệ mái gồm 2 mái, lợp ngói tây. Trang trí, điêu khắc là các bức tranh tường hoặc đắp nổi các điển tích mang ý nghĩa cầu cho mùa màng bội thu, con người có sức khỏe, cuộc sống thanh bình, thịnh vượng với các đề tài quen thuộc như: Phong cảnh thiên nhiên, chim phụng, tùng lộc, hổ, “Lưỡng long chầu nhật”, lân, phụng, hạc... Đặc biệt, bộ khung gỗ ở chính điện và miếu Tiền hiền có kết cấu 2 bộ vì tạo thành 01 gian, gồm 02 cột cái (không có cột quân và cột hiên). Vì nóc kết cấu kiểu vì kèo. Tất cả các cấu kiện gỗ được bảo quản tốt và theo nguyên tắc truyền thống.
Hàng năm, cứ vào tiết Thanh minh mùng 10/3 (Âm lịch) dân làng tổ chức lễ hội đình làng Phú Đa. Thời gian mở hội kéo dài 2 ngày 1 đêm (từ ngày 09/3 đến 10/3).
Trong thời kỳ Pháp thuộc, đình Phú Đa là một trong những địa điểm để cán bộ Việt Minh họp bàn đánh giặc. Sang thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, đình Phú Đa là địa điểm tiếp tế lương thực, thuốc men và là nơi cán bộ địa phương họp bàn đánh giặc. Tháng 3/1947, giặc Pháp bắn phá làm hư hỏng ngôi đình hoàn toàn. Năm 1955, dân làng dựng lại ngôi đình trên nền đất cũ. Trong suốt thời kỳ kháng chiến chống đế quốc Mỹ, đình làng Phú Đa tiếp tục là địa điểm quan sát, mai phục và làm bàn đạp tấn công từ hướng Tây trụ sở xã Ninh Hưng - tức phía Đông của đình; là địa điểm lực lượng vũ trang dùng làm nơi án ngữ và ngăn chặn ngụy quân tấn công từ hướng Đông để bảo vệ vùng giải phóng.
Ngày 13/4/2010, UBND tỉnh Khánh Hòa ban hành Quyết định số 968/QĐ-UBND xếp hạng di tích đình Phú Đa là Di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh.
Trần Thị Thanh Loan
Quét mã QR để xem vị trí di tích tại đây:
