Đình Lương Sơn tọa lạc tại thôn Lương Sơn 3, xã Vĩnh Lương, thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa.

* Về nguồn gốc ra đời

Tên gọi “Đình Lương Sơn” có từ lúc mới lập đình. Năm 1994, để xây dựng tình đoàn kết của nhân dân các làng trên địa bàn xã Vĩnh Lương, UBND xã quyết định lấy tên xã Vĩnh Lương để đặt cho di tích là đình Vĩnh Lương[1]. Đến năm 2007, nhân dân lấy lại tên thôn đặt cho ngôi đình là đình Lương Sơn. Hiện nay, trong các văn bản hành chính liên quan đến địa phương và trong văn nói hàng ngày, cư dân trong làng vẫn quen dùng tên gọi “Đình Lương Sơn”.

Cuối thế kỷ XVIII, các cụ Nguyễn Luôn (tục gọi là Long), Đinh Mẫn (tự là Hồ Mân), Nguyễn Cảnh đã đến vùng đất Lương Sơn sinh sống và lập nghiệp. Tuy nhiên, do địa hình rừng núi xen lẫn truông đìa rậm rạp nhiều thú dữ, ngăn cách bởi đèo núi cao, đi lại khó khăn nên mãi đến đầu thế kỷ XX, dân làng mới đến Lương Sơn sinh sống tương đối đông. Thuở ban sơ, làng có tên là Lương Điền (vì sinh kế của người dân chủ yếu lấy từ núi rừng). Một thời gian sau, một số cư dân chuyên sống bằng nghề chài lưới tại Cù Sơn[2] chuyển đến và nhập chung thành một làng, lấy tên là Lương Sơn (còn gọi là Bãi Lương/Cây Sung).

Ngày nay, trong ký ức của nhiều người dân địa phương, đình Lương Sơn được xây dựng vào thế kỷ XX ở lỗ Chang Chang và các cụ hào lão vẫn thường hoài niệm về di tích mỗi khi nhắc đến cây sung cổ thụ ở chợ Vĩnh Lương[3]. Năm 1911, hào lão trong làng đã họp bàn và thống nhất dời đình về tại địa điểm hiện nay.

Đình Lương Sơn được dựng lên để thờ Thành hoàng làng, Tiền hiền, Hậu hiền, Thiên Y A Na, Công chúa, Thái tử, Long Cung, Lục Cung, Thổ Công, Hà Bá, âm hồn, cô hồn, anh hùng liệt sĩ, chiến sĩ.

Trải qua thời gian, cùng sự khắc nghiệt của thời tiết và chiến tranh đã làm cho đình Lương Sơn xuống cấp và đã qua nhiều lần tu bổ vào các năm: 1911, 1954, 1965, 1995, 1999, 2000, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008, 2009, 2010.

* Kiến trúc của di tích

Đình Lương Sơn tọa lạc trong khuôn viên có tổng diện tích 5.174,6m², mặt tiền quay hướng Đông Bắc. Từ ngoài vào trong, đình có bố cục mặt bằng tổng thể như sau: Nghi môn, án phong, trụ cờ, đại đình, nhà Tiền hiền - Hậu hiền, nhà thờ Bác Hồ - các anh hùng liệt sỹ, điện Thiên Y, nhà khách và nhà vòm.

 Đình Lương Sơn

Kiến trúc lớn nhất, tiêu biểu nhất của đình Lương Sơn là tòa đại đình. Điểm nhấn trong trang trí, điêu khắc trên kiến trúc đình Lương Sơn là hệ thống tứ linh: Long, Lân, Quy, Phụng. Hình ảnh tứ linh thể hiện dưới nhiều hình dạng như “Long ẩn vân”, “Lưỡng long triều nhật”,… được trang trí trên mái đình để cầu cho mưa thuận gió hòa đối với nông nghiệp và trời yên biển lặng đối với ngư nghiệp - hai nghề chính của cư dân xã Vĩnh Lương nói chung và làng Lương Sơn nói riêng. Ngoài các hình ảnh tứ linh, trong mảng trang trí đình Lương Sơn còn có các đề tài quen thuộc như: mây, hoa lá cách điệu…

Hiện tại, đình Lương Sơn còn lưu giữ được các hiện vật như trống, chiêng, mõ, hoành phi, câu đối và 02 sắc phong của vua Khải Định năm thứ 09 (1924) ban tặng cho Bản cảnh Thành Hoàng và  Thiên Y A Na.

Trong thời kỳ chiến tranh, đình làng Lương Sơn là nơi hội họp, luyện tập võ thuật, tiếp tế lương thực - thuốc men, nơi ẩn nấp của chiến sĩ cách mạng từ các chiến khu về làng hoạt động; là địa điểm giao liên tiếp tế cho nhiều đoàn cán bộ, bộ đội trên đường đi công tác nghỉ chân để tiếp tục lên đường chuyển về vùng khác bằng đường thủy đến Bà Bố, Hòn Hèo, Đầm Vân…

Đình Lương Sơn tổ chức lễ hội truyền thống vào tháng Ba hằng năm. Lễ hội đình Lương Sơn gồm có phần lễ và phần hội, hai phần này không tách bạch mà theo một trình tự đan xen lẫn nhau giữa phần lễ và hội thể hiện ở các tiết mục múa lân - múa rồng, múa bóng dâng Mẫu, hát bội…lệ thường, thời gian mở hội diễn ra trong 2 ngày 1 đêm và cứ 2 năm đình tổ chức đại lễ (có hát bội) 1 lần, năm nào có hát bội thì lễ hội diễn ra trong 3 ngày 2 đêm.

Ghi nhận những giá trị lịch sử - văn hóa của đình Lương Sơn, ngày 03/3/2011 UBND tỉnh Khánh Hòa ban hành Quyết định số 563/QĐ-UBND xếp hạng là Di tích cấp tỉnh.        

                                                                             Trần Thị Thanh Loan

[1] Vĩnh Lương có nghĩa là nơi hội tụ nhiều cá tôm và cây gỗ quý.
[2] Tên gọi được ghép từ hai làng là Cù Lao và Lương Sơn lại với nhau.
[3] Ban Chấp hành Đảng bộ xã Vĩnh Lương (2015), sđd, tr.20.

Quét mã QR để xem vị trí di tích tại đây: