Trường Phủ Diên Khánh tọa lạc tại thôn Phú Ân Nam 1, xã Diên An, huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hòa.

Năm 1922, trường Tiểu học Pháp – Việt được xây dựng tại Diên Khánh và còn có tên gọi là Trường Phủ Diên Khánh. Từ năm 1935-1936, đổi thành trường Tiểu học Diên Khánh (École primaire Diên Khánh). Đến năm 1989, đổi tên là trường tiểu học Diên An I cho đến nay.

Trường Phủ Diên Khánh (nay là Trường Tiểu học Diên An I) 

Trường Phủ là cơ sở giáo dục của phủ Diên Khánh, đã trải qua nhiều thế hệ thầy cô giáo và học sinh. Lúc bấy giờ có thầy giáo Hoàng Văn Hai là đảng viên đã tuyên truyền, vận động một số trợ giáo tham gia vào Mặt trận Việt Minh.

Ngày 19/8/1945, thầy Hai tập hợp thầy trò và quần chúng nhân dân tại Trường Phủ, rồi đưa đoàn biểu tình lên phối hợp với bà con Tứ thôn Đại Điền và xã Trường Lạc kéo lên thành Diên Khánh, cùng với nhân dân trong Phủ (nay là huyện) chiếm dinh Tuần vũ, phá cửa nhà lao Thành, giải phóng tù binh, giành chính quyền về tay nhân dân.

Ngày 20/8/1945, sau khi thành lập chính quyền cách mạng ở các xã, thầy Hiệu trưởng Hoàng Lệ Thường được chỉ định làm Chủ nhiệm Việt Minh xã. Trường mở các lớp bình dân học vụ để dạy chữ quốc ngữ cho nhân dân và là nơi hội họp của các đoàn thể Cứu quốc.

Sau khi thầy Hoàng Lệ Thường tham gia Việt Minh và thoát ly lên chiến khu tham gia kháng chiến, các thế hệ học sinh của Trường Phủ Diên Khánh được các thầy cô giáo giác ngộ lý tưởng cách mạng, tiếp tục thoát ly tham gia vào lực lượng vũ trang, du kích địa phương…

Trong những ngày Mặt trận Nha Trang – Khánh Hòa 101 ngày đêm kháng chiến (23/10/1945-2/2/1946), Trường Phủ Diên Khánh là nơi dừng chân tạm nghỉ của các đoàn quân Chi đội Nam Long, chi đội Thu Sơn vào chi viện cho miền Nam. Xã Võ Phú (nay là Diên An) là hậu phương trực tiếp của Mặt trận Nha Trang nên Trường Phủ Diên Khánh được bố trí làm kho thực phẩm để tiếp tế cho phòng tuyến Cây Da – Quán Giếng. Trường là địa điểm tập kết hàng hóa, lương thực, thực phẩm, thuốc men, trang thiết bị… để chuyển ra Mặt trận.

Trường Phủ Diên Khánh là cơ sở giáo dục tư tưởng cách mạng yêu nước cho các thế hệ học sinh, nhiều học sinh trở thành những tấm gương anh hùng, bất khuất, hy sinh vì sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc. Trường Phủ Diên Khánh không chỉ là niềm tự hào của các thế hệ thầy cô giáo và học sinh đã từng gắn bó với nhà trường, mà còn mãi mãi là niềm tự hào của người dân Diên Khánh về truyền thống hiếu học và truyền thống yêu quê hương, đất nước.

Ghi nhận những giá trị lịch sử - văn hóa của Trường Phủ Diên Khánh, ngày 20/11/2012, Ủy ban Nhân dân tỉnh Khánh Hòa đã ban hành Quyết định số 2892/QĐ-UBND xếp hạng Di tích lịch sử – văn hóa cấp tỉnh.

       Bá Trung Toản

Quét mã QR để xem vị trí di tích tại đây: