Đình Hội Phú tọa lạc tại thôn Hội Phú Bắc 1, xã Ninh Phú, thị xã Ninh Hòa, tỉnh Khánh Hòa.
* Nguồn gốc của di tích
Làng Hội Phú được thành lập vào cuối thế kỷ XVIII, lúc bấy giờ làng chỉ có 2 thôn là Hội Phú Nam và Hội Phú Bắc. Sau ngày miền Nam hoàn toàn thống nhất, để thuận lợi cho việc quản lý nên làng lại chia thành Hội Phú Nam 1, Hội Phú Nam 2, Hội Phú Bắc 1, Hội Phú Bắc 2.
Về niên đại xây dựng đình, căn cứ vào sắc phong sớm nhất mà đình Hội Phú còn lưu giữ vào triều vua Thiệu Trị năm thứ 03 (1843), cho phép ta có thể đoán định niên đại khởi dựng đình vào vào đầu thế kỷ XIX.
Trải qua thời gian, đình Hội Phú đã xuống cấp và được nhân dân tiến hành tu bổ, tôn tạo vào các năm: 1954, 1973, 1977, 2007.
Đình Hội Phú được dựng lên để thờ Thành Hoàng làng, Nghiêm khác, Ôn nhã, Thanh ứng Mẫn thông Hạo sảng Trác vĩ Dực bảo trung hưng Thượng đẳng thần, Tiền hiền, Thần Nông Diệu đế, Thổ địa, Chúa Đông, Chúa Xứ, Ngũ hành thần nữ, Thiên Y A Na, Thái Giám Bạch Mã, âm linh chiến sĩ trận vong…
* Kiến trúc của di tích
Đình Hội Phú nằm có bố cục theo kiểu chữ “Nhất” (一), mặt tiền nhìn về hướng Nam. Từ ngoài vào trong, đình có bố cục mặt bằng tổng thể gồm các đơn nguyên kiến trúc: Nghi môn, Án phong, Chính điện, nhà Tiền hiền.
Chính điện của đình Hội Phú
Điểm nổi bật trong kiến trúc đình Hội Phú là ở Chính điện với hệ thống cột cái hình vuông, vì nóc kết cấu theo kiểu vì kèo, hệ thống linh vật: Long, lân, quy, phụng, hổ, dơi… được các nghệ nhân khai thác triệt để. Hình ảnh tứ linh thể hiện dưới nhiều hình dạng như “Long vân khánh hội”, “Lưỡng long chầu nhật”…, được trang trí trên mái đình để cầu cho mưa thuận gió hòa đối với nông nghiệp hay hình ảnh “Bát tiên quá hải” nhằm mang lại sự trường thọ, tài-lộc, sức khỏe, tiền bạc và công danh cho dân làng.
Hiện nay, đình Hội Phú hiện còn bảo lưu được 07 đạo sắc phong của các vua triều Nguyễn ban tặng:
- Sắc phong ngày 13 tháng 8 triều vua Thiệu Trị năm thứ 03 (1843)
- Sắc phong ngày 11 tháng 9 triều vua Thiệu Trị năm thứ 03 (1843)
- Sắc phong ngày 08 tháng 11 triều vua Tự Đức năm thứ 03 (1850)
- Sắc phong ngày 08 tháng 11 triều vua Tự Đức năm thứ 33 (1880)
- Sắc phong ngày 01 tháng 7 triều vua Đồng Khánh năm thứ 2 (1887)
- Sắc phong ngày 01 tháng 8 triều vua Duy Tân năm thứ 3 (1909)
- Sắc phong ngày 25 tháng 7 triều vua Khải Định năm thứ 9 (1924)
Hàng năm, nhân dân trong thôn Hội Phú tổ chức lễ hội vào ngày 19 đến ngày 20 tháng 2 Âm lịch. Vào mỗi dịp lễ hội, đình làng Hội Phú có tổ chức hát bội nhưng không thường xuyên mà tùy thuộc vào mức đóng góp từng năm của dân làng.
Trong thời kỳ chiến tranh, đình Hội Phú là địa điểm của cán bộ hội họp, nhân dân luyện tập võ thuật để sẵn sàng đánh giặc. Đình Hội Phú là cơ sở cách mạng nên đã bị thực dân Pháp đốt phá làm đổ sập ngôi đình hoàn toàn vào năm 1947. Để có nơi sinh hoạt tín ngưỡng chung cho dân làng và cũng nhằm gây dựng lại cơ sở cách mạng nên dân làng đã đóng góp công sức và tiền của xây dựng lại ngôi đình vào năm 1948 tại làng Hội Phú Bắc 1 (địa điểm ngày nay).
Từ những giá trị văn hóa vật thể và văn hóa phi vật thể của di tích, ngày 30/12/2010 UBND tỉnh Khánh Hòa ban hành Quyết định số 3419/QĐ-UBND xếp hạng di tích đình Hội Phú là Di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh.
Trần Thị Thanh Loan
Quét mã QR để xem vị trí di tích tại đây: